تاثیر بازی و سرگرمی بر رشد کودک
تاثیرات بازی و سرگرمی بر رشد کودک، موردی انکار ناپذیر است. ارزش بازی در زندگی کودک را می‌توان در جنبه‌های هوشی، حسی، حرکتی، عاطفی و روانی مورد بررسی قرار داد. شاید آشکارترین اثر بازی در رشد جسمی و حرکتی کودک باشد، اما مشاهده‌ی تاثیرات هوشی و حسی کودک تا اندازه‌ای مشکل است. زیرا به راحتی قابل مشاهده نیست. چیزی که همواره پژوهشگران سعی بر اثبات آن داشتند، نقش بازی در رشد جنبه های شناخت و آگاهی، عزت نفس، ابعاد عاطفی، خلاقیت و اخلاق کودک بوده است. بازی در رشد همه جانبه‌ی کودک نقش مهم داردو از همان اوایل کودکی باعث شناخت بهتر محیط می‌شود. بازی وسیله ای است برای آنکه کودک به خوبی دریابد که با دنیای خارج از ذهن خود چگونه باید ارتباط برقرار کند. به عبارت دیگر بازی عمده ترین شکل فعالیت کودک و مناسبترین شکل برای پرورش ابعاد مختلف وجودی و شخصیتی است. اما در هنگام بازی باید اصولی در نظر گرفته شود که به طور اختصار عبارتند از نوع اسباب بازی کودک، همبازی کودک، محیطی که کودک در آن بازی می‌کند و مدیریت زمان در نظر گرفته شده برای آن. بازی برای کودک بسیار اهمیت دارد و عاملیست برای فعالیت های ذهنی، عقلانی، اجتماعی و سلامت او… کودکی که سالم باشد نمی‌تواند بازی نکند و برای بازی کردن تن به هر کار و تلاشی می‌دهد. بسیاری از معلمان و والدین بازی را وقت تلف کردن می‌دانند و ذهن خود را محدود به راههای تربیتی بوروکرات و قدیمی کرده‌اند. متاسفانه این دسته از معلمین و والدین این نکته را درک نمی‌کنند که بازی نکردن نه تنها برای تربیت و رشد کودک مفید نیست ، بلکه او را از موفقیت های یادگیری که برای تکامل او ضروری است محروم می‌کند. به گفته‌ی یکی از بزرگان حوزه‌ی روانشناسی کودک به نام میلی چات ، بازی کردن به کودک کمک می‌کند تا به انسان تبدیل شود. بازی تنها یک سرگرمی کودکانه نیست بلکه عاملیست که در رشد و تکامل کودک بسیار ضروری است. با پیدا کردن درک درستی از این مهم می‌توان کودک را به سوی تاثیرات مثبت بازی سوق داد.
بازی و سرگرمی از چهار منظر به رشد کودکان کمک می‌کند :
- نقش بازی و سرگرمی در رشد جسمانی
- نقش بازی و سرگرمی در رشد ذهنی
- نقش بازی و سرگرمی در رشد اجتماعی
- نقش بازی و سرگرمی در رشد عاطفی
نقش بازی در رشد جسمانی :
بچه ها هنگام بازی یاد می‌گیرند که از ماهیچه های خود استفاده کنند و این کار باعث تمرین دادن مداوم آنها می‌شود و در نتیجه این ماهیچه ها قوی تر می‌شوند. وقتی ماهیچه های کوچک در انگشتان دست و پای کودک بیشتر تحت کنترلش در می‌آید، می‌تواند از تمام دستش به خوبی استفاده می‌کند. این کودکان می‌توانند در سن ۴ سالگی به راحتی قطعات ریز را جمع آوری نمایند. پس از گذشت مدتی کودک به آرامی دوران رشد خود را سپری می‌کند و در نهایت تبدیل به انسانی می‌شود که از لحاظ جسمانی در وضعیت بسیار خوبی به سر می‌برد که این قضیه در تمامی دوره های زندگی اش برای او مفید فایده خواهد بود.
نقش بازی در رشد ذهنی :
هنگامی که کودکان بازی می‌کنند ، یاد می‌گیرند که از فکرشان استفاده کنند. کودکان هنگام بازی از حواس خود استفاده می‌کنند. به کمک تجربه کردن موارد مختلف در هنگام بازی کردن چیزهای زیادی درباره رنگها، اندازه ها، ترتیب و چیدمان ، وزن و … را یاد می‌گیرند. در واقع بازی های فکری چاله هایی هستند که کودک را برای حرکت در مسیر ناهموار و پر پیچ و خم زندگی آماده می‌کند. وقتی کودک در زمان مناسب بتواند در این چاله ها قرار گرفته و خودش آنها را حل کند، آمادگی روبرو شدن با مشکلات و مسائل مختلفی که در زندگی رخ می‌دهد، دارد. بازیهای فکری موجب درگیر شدن ذهن کودک شده و او را وادار به فکر کردن می‌کنند. والدین عزیز باید دقت داشته باشند در انجام بازی و سرگرمی فکری، رسیدن به هدف برای کودکان در اولویت نیست . بلکه اولویت ، آشنایی با طول مسیر بازی و مواجه شدن با چالش های آن می‌باشد. توجه به طول مسیر بازی موجب سیناپس سازی بین نورون های مغز کودک می‌شود و در نتیجه باعث می‌شود کودک باهوش تر شود. برخی والدین وقتی بازی فکری برای کودک خود خریداری می‌کنند ، یکبار بازی را برای او انجام می‌دهند و پس از آن به خود او می‌سپارند. این کار کاملا اشتباه است، زیرا نه تنها هزینه‌ای که برای خرید بازی داده‌اند بیهوده بوده بلکه یک فرصت و موقعیت خوب را برای تمرین مجدد از بچه سلب کرده اند. در عین حال از نظر روانی نیز آنها را وابسته به هدف خواهد شد.
نقش بازی در رشد اجتماعی :
تعامل کودک در بازی با دیگر کودکان، کودک را قادر می‌سازد تا تصورش را از خود و دیگران به صورت عام رشد دهد. در بازیهای گروهی که دارای مقررات و قواعد است، کودک باید نقش دیگر بازیکنان را بداند و همچنین باید توانایی ” بر عهده گرفتن نقش دیگران ” را در خود رشد و توسعه دهد، تا از طریق پیش بینی آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد ، بتواند رفتار خود با آن سازگار کند. در انجام بازیهای متفوت، کودک شروع به ارزیابی توانایی های خود در مقابل دیگران می‌کند و هویت و تصور از خود را بهبود بخشد. از طریق بازی کردن نقش های مختلف بزرگسالان ، مقررات اجتماعی و معیارهایی که رفتار بازیگر را تنظیم می‌کند، می‌آموزد. کودک در بازی با سایر کودکان ، چگونگی ایجاد ارتباط با آنان را یاد می‌گیرد، دیگران را بهتر میشناسد و از خود نیز شناخت بهتری پیدا می‌کند. انجام بازی و سرگرمی ، عواطف و احساسات کودک را بیدار می‌کند و در تقویت جسم و روح او تاثیر زیادی داشته و او را به سوی زندگی اجتماعی و قبول مسئولیت ها راهنمایی می‌کند.
نقش بازی در رشد عاطفی :
بازی کردن، عواطف و احساسات کودک را بیدار می‌کند و او را به سوی زندگی اجتماعی و قبول مسئولیت ها راهنمایی می‌کند. کودک از طریق انجام بازی و سرگرمی، احساسات خود را بیان می‌کند. از راه بازی ، کودکان می‌توانند به ترس ها و نگرانی های آنان پی برد. کودک از طریق بازی یاد می‌گیرد که چگونه در استفاده از وسایل بازی با دیگران شریک شود و حس تعاون و احترام به دیگران را در خود تقویت کند. کودک در بازی، چگونگی رعایت مقررات را از طریق نقشی که در بازی باید انجام دهد یاد می‌گیرد.